आजपर्यंत पार पडलेली अ. भा. मराठी साहित्य संमेलने…

साहित्य संमेलनामुळे समाज अधिक सुसंस्कृत, विचारी व विज्ञाननिष्ठ, विवेकवाद आणि मानवतावाद या त्रिसूत्रीने आधुनिक होण्यास मदत होते…नवी दिल्ली येथे पार पडत असलेल्या ९८ व्या अ. भा. मराठी साहित्य संमेलनाच्या पार्श्वभूमीवर जिल्हा माहिती कार्यालय धुळे संकलित साहित्य संमेलने पार पडलेल्या ठिकाणांविषयी माहिती देणारा लेख… 

 माझा मराठीची बोलू कौतुके।

परि अमृतातेहि पैजासी जिंके।

ऐसी अक्षरे रसिके। मेळवीन ।।

असे संत ज्ञानेश्वर माऊली यांनी लिहून ठेवले आहे.

अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाला शेकडो वर्षाची परंपरा आहे. त्यामुळेच यंदाचे देशाची राजधानी दिल्लीत होत असलेले 98 वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन अनेक अर्थांनी ऐतिहासिक ठरणार आहे. मराठी भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा मिळाल्यानंतर होणारे हे पहिले साहित्य संमेलन असणार आहे हे ही विशेष. पहिले अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन सन 1878 मध्ये पुण्यात झाले होते, ज्याचे अध्यक्ष न्या. महादेव गोविंद रानडे हे होते. तर 97 वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन जळगाव जिल्ह्यातील अमळनेर येथे झाले असून या संमेलनाचे अध्यक्ष रवींद्र शोभणे होते.

आतापर्यंत झालेल्या 97 मराठी साहित्य संमलेनापैकी सर्वाधिक 14 संमलने आयोजित करण्याचा मान पुणे जिल्ह्यास मिळाला आहे. तर उत्तर महाराष्ट्रात आतापर्यंत 10 अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलने झाली आहेत. यात सन 1936 साली 22 वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन जळगाव येथे संपन्न झाले. त्यानंतर 1939 साली अहमदनगर, 1942 नाशिक तर 29 वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन धुळे जिल्ह्यात 1944 साली झाले असून या संमलेनाचे अध्यक्ष भार्गवराम विठ्ठल वरेरकर हे होते. त्यानंतर 1952 अमळनेर (जि. जळगाव), 1984 जळगाव, 1997 अहमदनगर, 2005 आणि 2021 नशिक तर 2024 मध्ये अमळनेर (जि. जळगाव) येथे झाले.

अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनातून मराठी भाषा, साहित्य आणि विचारांबाबत मौलिक अशी मेजवाणी साहित्यरसिकांना मिळते. मराठी साहित्य जगतास दिशा दाखवणारे व विचार देणारे अध्यक्षीय भाषण हे या संमेलनाचे प्रमुख वैशिष्ट्य राहिले आहे. संमेलनातील विविध नावीण्यपूर्ण कार्यक्रमांद्वारे मानवी जीवनमूल्यांचे व विचारांचे पोषण घडते. पुस्तकांचे अफाट विश्व ग्रंथप्रदर्शन व पुस्तकांच्या लावलेल्या स्टॉलमधून उलगडत जाते. साहित्य हे जगण्यासाठी महत्वाचे सांस्कृतिक मूल्य आहे यांची जाणीव अशा संमेलनातून होते. समाज अधिक सुसंस्कृत, विचारी व विज्ञाननिष्ठ, विवेकवाद आणि मानवतावाद या त्रिसूत्रीने आधुनिक होण्यास या साहित्य संमेलनामुळे मदत मिळते. 98 वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाच्या पार्श्वभूमीवर आतापर्यंत झालेल्या संमलेनाचे ठिकाण व त्यांचे अध्यक्ष यांचा आढावा या लेखात घेण्यात आला आहे.

आतापर्यंत झालेल्या साहित्य संमेलनाची माहिती..

(संदर्भ-लोकराज्य)

०००

• संकलन – जिल्हा माहिती कार्यालय, धुळे