मुंबई, दि. 9 : राजभवन येथे नव्याने बांधण्यात आलेल्या अधिक आसन क्षमतेच्या दरबार हॉलचे उद्घाटन राष्ट्रपती रामनाथ कोविंद यांच्या हस्ते शुक्रवारी (दि. ११) सकाळी ११ वाजता होणार आहे.
कार्यक्रमाला राज्यपाल भगत सिंह कोश्यारी, मुख्यमंत्री उद्धव ठाकरे, उपमुख्यमंत्री अजित पवार, सार्वजनिक बांधकाम मंत्री अशोक चव्हाण तसेच निवडक निमंत्रित उपस्थित राहणार आहेत.
दिनांक ८ डिसेंबर २०२१ रोजी राष्ट्रपतींच्या हस्ते नव्या दरबार हॉलचे उद्घाटन निश्चित झाले होते. परंतु तिन्ही सैन्य दलांचे प्रमुख जनरल बिपीन रावत यांच्या आकस्मिक निधनामुळे उद्घाटन सोहळा त्यावेळी स्थगित करण्यात आला होता.
राजभवनातील नवीन दरबार हॉल हा जुन्या दरबार हॉलच्या जागेवरच बांधण्यात आला असून त्याची आसन क्षमता ७५० इतकी आहे. जुन्या हॉलची आसन क्षमता २२५ इतकी होती.
जुन्या हॉलची हेरिटेज वैशिष्ट्ये कायम ठेवताना नव्या सभागृहाला बाल्कनी तसेच समुद्र दर्शन घडविणारी गॅलरी अतिरिक्त वैशिष्ट्ये देण्यात आली आहे.
स्वातंत्र्यप्राप्तीनंतर राजभवनातील दरबार हॉल शपथविधी सोहळे, शासकीय कार्यक्रम, पोलीस पदकदान समारोह, शिष्टमंडळाच्या भेटी तसेच सांस्कृतिक कार्यक्रमांसाठी वापरला जायचा .
इंग्लंडचे राजे पंचम जॉर्ज व राणी मेरी यांच्या १९११ मध्ये झालेल्या भारत भेटीच्या वेळी दरबार हॉल बांधण्यात आला होता. त्याची वास्तू रचना तत्कालीन वास्तु रचनाकार जॉर्ज विटेट यांची होती. शंभर वर्षांहून अधिक काळ लाटा व वादळ-वाऱ्यांचे तडाखे सहन केल्यामुळे पूर्वीचा दरबार हॉल अतिशय जीर्ण झाला होता. त्यामुळे २०१६ नंतर त्याचा वापर थांबविण्यात आला व कालांतराने त्याजागी नवा अधिक क्षमतेचा दरबार हॉल बांधण्याचा निर्णय झाला.
नव्या दरबार हॉलचे बांधकाम २०१९ मध्ये सुरु झाले. मात्र कोविडच्या उद्रेकामुळे बांधकामाची गती मंदावली कालांतराने बांधकाम पुन:श्च सुरु झाले व डिसेंबर २०२१ मध्ये हॉल बांधून पूर्ण झाला.
Brief History of the Darbar Hall
The Darbar or audience hall, on a rectangular plan, was constructed in 1911, between Jal Bhushan and the Secretariat. Its portico edges on the underground passage which leads towards the southern tip and after skirting the periphery, terminates below Jal Chintan near the Devi temple.
When the investiture ceremony of Governor Shri Sri Praksh was held here on 10th December 1956, the hall was known as Jal Naik.
In continuing a tradition, the hall when complete was referred to as the Darbar Hall, a nomenclature that emulated the native states to whom it came with a distinct connotation.
The hall has all the required trappings of an audience hall. As a backdrop for the dias and on the wall facing the dais, were two large paintings with the tree of life motif.
With an evolving socio-political scenario today, the Governor is required to preside over several functions including investiture ceremonies, and the Darbar Hall, the Jal Sabhagriha, remains the most active area of the Raj Bhavan.
Addressing the `Durbar’on 3rd September 1937, on the eve of his departure, Governor Lord Brabourne said,
“During my term of office I have come to regard the annual Darbar of the Sardars of the Deccan as an event of great importance, not only because it gives me a valuable opportunity of meeting the leaders of the landed aristocracy of the Presidency, but because it gives you all an occasion to exchange ideas and renew old friendships”
The 1937 darbar was the last one to be held as there is no mention of it during the later period. The Congress had rejected the Govt. of India Act of 1935 in its entirety. The Working Committee of the Indian Congress at its meeting held at Wardha on 28th February 1937 adopted a resolution which said:
“Congress members of the Legislature must remember the Congress policy of not assisting or cooperating with any function or activity, calculated to enhance the power or prestige of British Imperialism in India. Ceremonial, official or social functions of this kind must therefore, be avoided and no Congress member should take part in them.”
The concept of the Darbar seems to have sunk deep in the mindset of the Government House / Raj Bhavan. Lingering memory and a forgotten context! Excepted from the book ‘Raj Bhavans of Maharashtra’, authored by Sadashiv Gorakshkar, former Director, Chhatrapati Shivaji Maharaj Vastu Sangrahalaya
***
