मुंबई,दि.४:‘नीलवंत’हे नाव तुम्हास ठाऊक आहे का?निलवंत हे ब्ल्युमॉरमॉन या राज्य फुलपाखराच्या प्रजातीला दिलेले मराठी नाव असून हे नामकरण महाराष्ट्र राज्य जैवविविधता मंडळाचे अध्यक्ष विलास बर्डेकर आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी केले आहे.
देशात आढळून येणाऱ्या१५००आणि महाराष्ट्रात आढळून येणाऱ्या२७९ फुलपाखरांची नावे इंग्रजीत आहेत. ही नावे मराठीत का असू नयेत असा विचार करून श्री. बर्डेकर आणि त्यांच्या सहकाऱ्यांनी फुलपाखरांच्या इंग्रजी नावाचे मराठीकरण केले. यातूनच त्रिमंडळ,तरंग,मनमौजी,यामिनी,रुईकर,रत्नमाला,तलवार,पुच्छ,गडद सरदार,भटक्या,मयुरेश,नायक यासारखी आकर्षक मराठी नावे फुलपाखरांच्या वेगवेगळ्या प्रजातींना देण्यात आली. अशा प्रकारचा हा देशातील पहिलाच प्रयोग ठरला आहे.
मराठी नावांमध्ये फुलपाखराचे रुप दडलेले असले पाहिजे,ते लोकांना आपले वाटले पाहिजे. या सगळ्या बाबींचा त्यात विचार करण्यात आला. मग पाच प्रकारात फुलपाखरांची नावे मराठीत आणण्यात आली. यात फुलपाखराचा रंग,रुप,पंख याचा विचार झाला. त्यातून त्रिमंडल,तरंगसारखी नावे पुढे आली. नामकरण करण्यासाठी फुलपाखरांच्या सवयी,त्यांचे पंख उघडण्याची,मिटण्याची लकब,बसण्याची पद्धत याचा विचार करण्यात आला. त्यातून “मनमौजी” सारखे नाव ठेवले गेले. फुलपाखरांना मराठी नाव देण्यासाठी ज्या वनस्पतींचा त्यांना खाद्य म्हणून उपयोग होतो त्यातून यामिनी,रुईकर ही नावे पुढे आली. गवतावर बसणाऱ्या फुलपाखराचे नाव तृणासूर करण्यात आले. फुलपाखरांच्या अधिवासाचाही यात विचार करून त्यातून “रत्नमाला” हे नाव ठेवण्यात आले.
निलवंती,तलवार,पुच्छख, गडद सरदार,भटक्या,मयुरेश,नायक यासारखी नावे फुलपाखरांच्या दिसण्यावरून ठेवण्यात आली. यामफ्लाय फुलपाखरांची खाद्य वनस्पती आहे म्हणून त्याचे नाव “यामिनी” ठेवण्यात आले. ग्रास डेमन या फुलपाखराचे नाव “तृणासूर” असे भाषांतरीत झाले. ब्‌ल्यूओकलिफ नावाच्या फुलपाखराचे “नीलपर्ण” नावाने बारसे झाले.
जैवविविधता बोर्डाच्या मंडळींनी फक्त फुलपाखराचेच मराठीत नामकरण केले असे नाही तर त्यांनी त्यांचे कुळ ही मराठीत आणले. म्हणजेच निम्फालिडी या फुलपाखरू कुळाचे नाव कुंचलपाद असे झाले. हेस्पिरिडीचे “चपळ” कुळ झाले तर लायसनेडीचे “नीळकुळ” झाले. अशाच पद्धतीने पुच्छ,मुग्धपंखी,कुळ अस्तित्त्वात आले आहे. राज्यातील फुलपाखरे आणि त्यांची मराठी नावे याची माहिती देणारे पुस्तक उत्तम छायाचित्रांसह वन विभागाने नुकतेच प्रकाशित केले आहे.
000
२७९ तितली प्रजातियों की वन विभाग ने मराठी में बनाई “बारसे”
मुंबई दि. 5: “क्या आप नीलवंत नाम को जानते हैं?” नीलवंत, तितली की प्रजाति को दिया जाने वाला मराठी नाम है, जो कि ब्ल्युमॉरमॉन का एक राज्य है, जिसका नाम महाराष्ट्र राज्य जैव विविधता बोर्ड के अध्यक्ष विलास बर्डेकर और उनके सहयोगियों के नाम पर रखा गया है।
देश में पाई जाने वाली 1500 तितलियों के नाम और महाराष्ट्र में पाई जाने वाली 279 तितलियों के नाम अंग्रेजी में हैं। यह सोचकर कि ये नाम मराठी में क्यों नहीं होने चाहिए, श्री. बर्डेकर और उनके सहयोगियों ने तितली के अंग्रेजी नाम का मराठी में अनुवाद किया। इससे त्रिमंडळ, तरंग, मनमौजी, यामिनी, रुईकर, रत्नमाला, तलवार, पुच्छ, गडद सरदार, भटक्या, मयुरेश, नायक जैसे आकर्षक मराठी नाम तितलियों की विभिन्न प्रजातियों को दिए गए थे। यह देश में इस तरह का पहला प्रयोग है।
तितलियों को मराठी नामों के रूप में संलग्न किया जाना चाहिए, उन्हें लोगों को महसूस कराना चाहिए इन सभी बातों पर विचार किया गया। फिर पांच किस्मों में तितलियों के नाम मराठी में पेश किए गए। इसने तितलियों के रंग, रूप, पंख को ध्यान में रखा। इससे त्रिकोण, तरंग जैसे नाम आए। नामकरण के लिए तितलियों के आदतें, उनके पंख खोलने, उन्मूलन, बैठने के पैटर्न पर विचार किया गया। इससे “मौमोजी” जैसा नाम दिया गया। तितली को मराठी नाम देने के लिए यामिनी, रुइकर नाम उन पौधों से आया है जो भोजन के रूप में उपयोग करते हैं। घास पर बैठने वाली तितली का नाम ‘तृणासूर’ रखा गया। तितलियों के निवास स्थान को ध्यान में रखते हुए, इसे “रत्नमाला” नाम दिया गया।
तितलियों की उपस्थिति से नीलवंती, तलवार, पुच्छख्‍गडद सरदार, भटक्या, मयुरेश, नायक जैसे नाम रखे गए। यामफ्लाय एक तितली खाद्य संयंत्र है, इसलिए इसका नाम “यामिनी” रखा गया है। ग्रास डेमन, इस तितली का नाम “तृणासूर” के रूप में अनुवादित किया गया। ब्‌ल्यूओकलिफ तितलियों को “नीलपर्ण” के नाम पर रखा गया।
जैव विविधता बोर्ड ने न केवल तितली का नाम मराठी में रखा, बल्कि उनके कबीले को मराठी में भी लाए। अर्थात, निम्फालिडी तितली के कबीले का नाम कुंचलपाद हुआ। हेस्पिरिडीचे का “चपळ” कबीला बन गया, जबकि लायसनेडी का “नीळकुळ” हो गया। इसी तरह से पुच्छ, मुग्धपंखी, कबीले अस्तित्व में आया है। वन विभाग ने हाल ही में राज्य में तितलियों और उनके मराठी नामों का विवरण देते हुए एक पुस्तक प्रकाशित की है।
०००००
Forest Department baptized 279 butterfly species
Mumbai, date 5th: “Do you know the name Nilwant?” Nilwant is the Marathi name given to the Bluemarmon species of state butterfly. President of Maharashtra State Biodiversity Board Vilas Bardekar and his colleagues gave this Marathi name.
The names of the 1500 butterflies found in the country and the 279 butterflies found in Maharashtra are in English. Thinking why these names should not be in Marathi, Shri. Bardekar and his colleagues baptized butterfly with Marathi names. Trimandal, Tarang, Manmouji, Yamini, Ruikar, Ratnamala, Talwar, Puccha, Gadad Sardar, Bhatkya, Mayuresh, and Nayak, etc. attractive Marathi names were given to different species of butterflies. This is the first of its kind of experiment in the country.
Marathi names should be symbolic to butterfly, people should find themselves close with the names, etc. things were considered while renaming butterflies. Then the names of the butterflies were introduced into Marathi in five categories. The colour, appearance, and shape of wings were taken into consideration while naming Butterflies in Marathi. Names such as Trimandal and Tarang were given with the same thought. Habits of butterflies, opening and closing style of their wings, seating patterns, etc., aspects were considered while naming. With this thought, Manmouji’ name was given. The names like Yamini, Ruikar came from the plants that are used to feed the butterfly. The butterfly hopping on the grass was named ‘Trinasur’. Considering the habitat of butterflies, it was named “Ratnamala.”
Names like Nilanwati, Talwar, Puccha, Gadad Sardar, Bhatkya, Mayuresh, Nayak, etc. names were given from the appearance of butterflies. Yamfly is a butterfly’s food plant; hence, it is named as “Yamini.” Grass daemon butterfly is renamed in Marathi as “Trinasur.” Blue Oakleaf butterfly is named as “Nilparn”.
The Biodiversity Board not only named butterflies in Marathi but they also named their species in Marathi. Nymphalid butterfly species is named as Kunchalpad; Hesperiidae as Chapal and Lichenidae as Nilkul. Puccha, Mugdhpankhi, and Kul were named in the same way. This is how the tail, fascinated, clan has come into being. The Forest Department has recently published a book with photographs detailing the butterflies in the state and their Marathi names.
०००
